نماينده كميساريای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در گفت‌وگو با «شرق»:
کمک‌های بین‌المللی پاسخگوي نیاز پناهجویان افغان نیستیآمنه شیرافکن: صداي موسيقی افغان توي فضا پيچيده. تمي از موسيقيايی هندی و پاكستانی، خروجی سازهايی شده كه اغلب‌شان تهمايهای ايرانی دارند؛ صدای خستهای كه تو را به دردهای جمعيت ميليونی افغان‌های پناهنده میبرد؛ به همانهايی كه ساليانی است در كنارشان زندگی می‌كنيم. به همانهایی كه جنگ، تماميت‌خواهي و بنيادگرايی، خانه و كاشانهشان را از هم پاشانده و به درد غربت و دوری گرفتارشان كرده. حالا در تقويم جهانی روزی برای مكث كردن روی نام و نشان پناهندگان ثبت شده. روز جهانی پناهنده و بازارچه كوچكی در نزديكی شهرک غرب، فرصتی براي حضور مسئولان بين‌المللی فراهم آورده تا در گوشه و كنار برپايی اين بازارچه، بيش از گذشته بتوانند با مشكلات و مسائل پيش‌روی فعالان انجياوهای ايرانی و پناهندگان افغان آشنا شوند. بازارچه خيريه‌ای كه به مناسبت روز جهانی پناهنده از سوی ان‌جي‌اوی حامی ترتيب داده شده، در همان ساعات اوليه با استقبال خوب شهروندان مواجه شده. در بخشی از ورودی فرهنگسرای ابن‌سينا، نمايشگاهی از عكس‌های مجيد سعيدی، عكاس ايرانی كه مدتی در افغانستان حضور داشته به نمايش گذاشته شده؛ چهره آفتاب‌سوخته دختركان افغان و برشهای كوتاهی از درس و مشق و آموزش در افغانستان. در گوشه‌ای ديگر كودكان مدرسه شورآباد ان‌جي‌اوی حامي مشغول تمرين سرودی با عنوان «وطن» هستند و رنگ و لعاب لباس‌های قرمز و سبز و زردشان يادآور تنوع رنگي در پوشش زنان افغان است كه حالا به برقع‌های آبی رنگ محدود شده. صدای دولتمند خلف، خواننده تاجيک، به خوبی روی مستندی نشسته كه روايت تلخی از حضور كودكان افغان در مهاجرت است؛ روايتی از زندگی كودكی كه عشق فوتبال است و حتی براي درس خواندن در مدارس ايرانی كارت هويتي ندارد و دخترانی كه به دليل تعصبهای خانوادگی از ادامه تحصيل در همين چند مدرسه محدود مخصوص افغانها باز ماندهاند. براساس تعريف سازمان ملل متحد، پناهنده كسي است كه به دليل ترس از تحت تعقيب و آزار به واسطه نژاد، مليت، تعلق به قشر اجتماعي خاص يا به علت عقايد سياسی و مذهبی خود، جلای وطن كرده و قادر به بازگشت به موطن خود نيست و از اين قشر افراد نزديک به سه ميليون افغان در همين مرزهای جغرافيايی ايران ساكن شده‌اند. برنارد دويل، نماينده كميساريای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان مشغول عكاسی از غرفه‌های بازارچه خيريه است كه معصومه ابتكار، عضو شورای شهر به بازارچه ميآيد. گفت‌وگوی‌شان از مسائل اجتماعی و فرهنگی پناهندگان ايرانی شروع شده و به مسائل زيست‌محيطي و شهری ختم می‌شود.
افزايش شمار سازمان‌های غيردولتی بين‌المللی در ايران ضروری است
دويل كه بيش از يک سالي از حضورش در ايران می‌گذرد، از حمايت ايران از افغانها احساس رضايت داشته و می‌گويد: «تعداد افغان‌های حاضر در ايران آنقدر زياد است كه ما هرچه هم كمک‌های بين‌المللی به ايران بفرستيم، باز هم پاسخگوی نياز پناهندگان نيست و در اين زمينه برنامه‌های چندجانبه‌ای هم تعريف شده و قرار است كه لابي‌هايی براي افزايش جذب حمايت‌های بين‌المللی صورت گيرد.» ابتكار هم در ادامه به برنامه‌های شورای شهر و شهرداری برای تاكيد بر شهر دوست‌دار كودک و لزوم توجه به كودكان كار و خيابان افغان اشاره داشته و اينكه حرفه‌آموزی و آموزش تحصيلی برای اين كودكان در اولويت است. برنارد دويل كه از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ رييس دفتر كميساريای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در هرات، افغانستان بوده همچنين در گفت‌وگو با شرق می‌گويد: «در حال حاضر شمار سازمان‌های بين‌المللی غيردولتی حاضر در ايران در امور پناهندگان به شش ان‌جي‌او می‌رسد كه برنامه داريم تا تعداد اين سازمان‌ها در سال‌های آينده افزايش يابد و دولت ايران نيز در اين زمينه قول‌هايی داده و از حضور نيروهای بين‌المللی در ايران استقبال كرده است.»
فشار هدفمندی يارانه‌ها بر زندگی پناهجويان افغان
او همچنين درباره اينكه آيا كميساريای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان برنامه‌ای براي سنجش تاثير اجرای هدفمندی يارانه‌ها بر زندگی پناهنده‌های افغان داشته يا نه می‌افزايد: «فكر نمی‌كنم كه برای اين كار نياز به تحقيق باشد. همين برآيند خريدهای روزانه من در مدت يک سالی كه در ايران هستم، نشان می‌دهد كه افزايش هزينه‌ها به طور ملموسی اتفاق افتاده و بدون ترديد اين افزايش هزينه‌ها، زندگی پناهنده‌های افغان را تحت‌تاثير قرار داده است. در همين زمينه تلاش ما اين است كه بتوانيم اعتبار جهانی بيشتری را براي پناهندگان افغان حاضر در ايران جذب كنيم.» ابتكار نيز تاكيد دارد كه براي مديريت وضعيت پناهجويان افغان در ايران به سازوكاری بين‌المللی و جهانی نيازمنديم. دولت نيز از نمونه همكاری انجياوهای بين‌المللی بايد به اين سمت هدايت شود كه بيش از گذشته به كمک و همياری اين نهادهای غيردولتی توجه نشان داده و زمينه‌های فعاليت آن را تسهيل كند.
37هزار پناهجوی افغان تحت پوشش برنامه جهاني غذا در ايران
نگار گرامی، نماينده برنامه جهانی غذا در ايران است و براي بازديد از بازارچه خيريه و مشاركت در برنامه‌های انجمن حامی در روز جهانی پناهنده به اينجا آمده است.
وی می‌گويد: «آمارهای رسمی نشان می‌دهد كه يک ميليون پناهنده افغان در ايران زندگی می‌كنند و ما نيز به 37 هزار پناهنده‌ای كمک غذايي می‌كنيم كه براساس گزارش وزارت كشور از وضعيت معيشتی مناسبی برخوردار نبوده و توان كار و تامين منابع مالی و غذايی ندارند.» البته اين برنامه همچنين از پنج‌هزار پناهجوی عراقی نيز حمايت می‌کند؛ پناهجويانی که در مرزهای كردنشين ايران و عراق بعد از جنگ هشت ساله جای گرفته‌اند و حالا به كمک‌های بين‌المللی چشم دوخته‌اند. روبرتو ويلا سكستو، مدير كشوري سازمان امور پناهندگي نروژ كه شش ماهي است به ايران آمده نيز تاكيد دارد كه در شرايط كنوني حضور ان‌جي‌او‌هاي بين‌المللي مي‌تواند به كمک پناهجويان و دولت ايران آمده و بخشی از مشكلات پيش‌روی آموزش و بهداشت و درمان آن‌ها را حل كند. او درباره برنامه‌های سازمان امور پناهندگی نروژ در ايران می‌گويد: «برنامه ما بازديد از محل استقرار پناهجويان، كمک‌های آموزشی و بهداشتی به آن‌ها و تلاش براي تسهيل امر بازگرداندن پناهجويان به افغانستان متمركز است و آموزش كودكان افغان در اين ميان از اهميت فراوانی برخوردار بوده و به همين دليل نيز از فعاليت انجياوهای ايران مانند حامي در اين زمينه بسيار استقبال می‌كنيم.» صدای سازهای افغان در محوطه فرهنگسرای ابن‌سينا می‌پيچد و رنگ و لعاب لباس كودكان افغان در كنار آوازها يادآور مرز و بومی می‌شود كه در چند قدمي ايران، سال‌هاست كه زير گلوله و تحجر زندگی می‌كند. چه بسيار زنانی كه اين سال‌ها به دنبال حضور طالبان از تحصيل و آموزش بازمانده‌اند و چه بسيار كودكاني و مردان و زنانی كه بی‌گناه به كام مرگ رفته‌اند. اين خاک هنوز برای بازگشت پناهجويان افغان آمادگی ندارد و به همين دليل فاطمه اشرفی، مدير انجمن حمايت از زنان و كودكان پناهنده (حامي) خطاب به آن‌هایی كه براي بازديد از بازارچه به اين سوی شهر آمده‌اند، می‌گويد: «دست‌كم تا آن زمان كه پناهجويان افغان مجبور به زندگی در ايران هستند، تلاش كنيم تا مهربانانه و انسان‌دوستانه با آن‌ها همراه شويم؛ آنچه در همه اين سال‌ها از سوی شهروندان ايرانی صورت گرفته و كماكان نيازمند تداوم است.»