زمین لرزه ویرانگر ترکیه و سوریه در برخی از مناطق زلزله زده موجی از نفرت پراکنی نژاد پرستانه را علیه سوری ها به راه انداخته است. مساله ای که هر روز بر تبعات آن اضافه شده و گاها برخی از مسئولین شهری نیز بدان دامن می زنند. در برخی موارد این نفرت پراکنی علیه پناهندگان باعث ترویج خشونت و عدم امداد رسانی به پناه جویان نیز شده است.
چندین ترک در شهرها و شهرهای زلزله زده سوری ها را به سرقت از مغازه ها و خانه های آسیب دیده متهم کرده اند. شعارهای ضد سوری مانند “ما سوری ها را نمی خواهیم”، “مهاجران باید اخراج شوند” و “دیگر استقبال نمی شود” در توییتر ، انتشار یافته است.
سوری‌هایی که در اثر زلزله بی‌خانمان مانده‌اند می‌گویند که از اردوگاه‌های اضطراری بیرون رانده شده‌اند و یک مرد سوری پس از مواجهه با توهین‌های نژادپرستانه، پناهگاهی را در شهر مرسین تنها برای هموطنان خود باز کرده است.
یک مرد سوری که نخواست نامش فاش شود، گفت: «ما از رفتن به مکان‌های نجات خودداری کردیم، زیرا مردم با شنیدن صحبت‌های ما به عربی شروع به فریاد زدن و هل دادن ما به اطراف کردند. مردم ما را متهم به غارت می‌کنند، اما این فقط برای ایجاد اختلاف است.»
مجموع تلفات رسمی ترکیه و سوریه در اثر زمین لرزه اکنون به بیش از 37000 نفر رسیده است و پیش بینی می شود که با کمرنگ شدن امیدها برای یافتن بازماندگان بیشتر، افزایش یابد.
صدها هزار نفر بی خانمان مانده اند و روزها در برخی مناطق منتظر غذا و سرپناه اضطراری هستند. ساکنان و امدادگران از غارت خبر داده اند و چندین تیم کمک رسانی خارجی به دلیل وخامت اوضاع امنیتی برای مدت کوتاهی کار خود را متوقف کردند.
وزیر دادگستری ترکیه روز یکشنبه بدون اشاره به ملیت، اعلام کرد که مقامات ترکیه 48 نفر را به اتهام غارت دستگیر کردند. رئیس جمهور طیب اردوغان وعده داده است که با غارتگران برخورد قاطعانه ای خواهد داشت.
تنش در حال افزایش
ترکیه خانه نزدیک به 4 میلیون پناهنده سوری است که از جنگ داخلی که در سال 2011 گریخته اند،. بسیاری از آنها در جنوب کشور نزدیک به مرز سوریه متمرکز شده اند. در شهر غازی آنتپ ترکیه که به شدت تحت تاثیر زلزله قرار گرفته است، نزدیک به نیم میلیون سوری ساکن هستندو یک چهارم جمعیت را تشکیل می دهند.
کینه توزی نسبت به سوری ها چیز جدیدی نیست، اما زلزله تنش ها را تشدید کرده است.
ترکیه از سال 2011 بیش از 40 میلیارد دلار برای اسکان پناهندگان در زمان سختی اقتصادی شدید در این کشور هزینه کرده است. برخی از ترک‌ها سوری‌ها را نیروی کار ارزانی می‌دانند که مشاغل را به دست می‌گیرند و از خدمات استفاده می‌کنند و موضوع پناهندگان سوری موضوع اصلی انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی امسال بود.
در یکی از توئیت‌ها با تصویر یک ویلای چوبی آمده است: «بازماندگان زلزله می‌توانند به مدت یک سال در خانه من در آنکارا بمانند، به شرطی که سوری نباشند». سایر پیشنهادهای کمک یا مسکن موقت نیز همین شرط را تعیین کرده اند.
مصطفی علی، سیاستمدار سابق مخالف سوری، یک پناهگاه موقت در مرسین برای حدود 250 سوری اداره می کند و می گوید که با مقامات محلی توافق کرده است که آنها را از پناهگاه های ترک های آواره جدا نگه دارد.
او گفت: «در فرهنگ، در شیوه زندگی، در زبان تفاوت وجود دارد و این جدایی ممکن است بسیاری از این مشکلات را حل کند.
“در ابتدا بسیاری از پناهگاه‌ها از مردم نمی‌پرسیدند که ترک هستند یا خارجی. اما روز بعد، زمانی که دردسرها و برخی اظهارنظرهای نژادپرستانه وجود داشت، ما فکر کردیم که ممکن است مشکلاتی پیش بیاید .
بسیاری از سوری ها در ابتدا ترکیه را به عنوان پله ای برای زندگی جدید در اروپا می دانستند، اما پس از امضای قرارداد ترکیه با اتحادیه اروپا برای توقف جریان مهاجران به اروپا، در ترکیه باقی مانده اند.
برخی از سوری‌هایی که بدون مدرک که در اثر زلزله آواره شده‌اند، می‌ترسند برای کمک به مقامات مراجعه کنند، زیرا می‌ترسند که ممکن است آنها را در معرض اخراج احتمالی قرار دهد.
مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه روز دوشنبه گفت که هجوم جدید پناهجویان از سوریه به ترکیه «ممکن نیست».
عبدالله عقدی الطیار، 22 ساله، یک پناهنده سوری اهل ادلب که از خانه خود در مراس آواره شده است، گفت که درخواست او برای یک چادر رد شده است، بنابراین او در یک مسجد پناه گرفته است.
وی گفت: برخی می گویند که زلزله تقصیر ماست. این نژادپرستی قبلا هم وجود داشت، اما اکنون بدتر شده است.
وضعیت کلی
از سوی دیگر زلزله برای بسیاری دیگر از پناهندگان یاد آور روزهای تلخ جنگ بود.
برخی از نجات‌یافته‌ها به الجزیره گفتند که این وضعیت آنان را به یاد آوارگی در طول جنگ در سوریه می‌اندازد. آنها علائم اختلال استرس پس از سانحه، ترس از دست دادن دوباره همه چیز و ناتوانی در خواب را توصیف می کنند.
آنها گفتند که احساس می کنند دیوارهای خانه هایشان می لرزد و زمین زیر پایشان می لرزد، شبیه گلوله باران سنگینی است که در سوریه تجربه کرده اند. وقتی بیدار شدند فکر کردند به سوریه برگشته اند.
این زمین لرزه در زمانی رخ داد که خصومت نسبت به سوری ها در ترکیه به علت وضعیت اقتصادی تشدید شد و بحران هزینه های زندگی وضعیت اسفناک آنها را بیشتر سیاسی خواهد کرد. پناهندگان اکنون می ترسند که در تخصیص منابع ضرر کنند زیرا آنکارا با وظیفه عظیم بازسازی روبروست.
عمر کدکوی، کارشناس مهاجرت در اندیشکده تپاو مستقر در آنکارا، گفت: «همه احزاب سیاسی وعده‌های غیرواقعی دادند تا با احساسات حوزه انتخابیه بازی کنند و آرا را با مقصر دانستن مصائب بسیاری بر سر سوری‌ها جمع کنند».
«حتی تعداد کمی از سیاستمداران هستند که پس از زلزله فرصتی برای پوپولیسم دیدند. این امر به بومی‌گرایی دامن می‌زند و انسجام اجتماعی ضعیف بین ترک‌ها و سوری‌ها را مختل می‌کند.»
ام انور و فرزندانش که خانه شان ناامن است، در کنار دوستانشان می مانند، اما دیگر پناهندگان چندان خوش شانس نبوده اند. خانواده‌ای 10 نفره که در یک بلوک آپارتمانی همسایه و اکنون فروریخته زندگی می‌کردند، در زیر یک برزنت پلاستیکی پناه گرفته‌اند، پوسته‌های ذرت و کیسه‌های پلاستیکی را می‌سوزانند تا در سرمای سخت گرم شوند.
این صحنه در فقیرترین بخش‌های شهری تکرار می‌شود که تنها در ۴۰ مایلی مرکز زمین‌لرزه، تمام قدرت زمین لرزه را احساس می‌کرد. آتش سوزی تقریباً در همه خیابان ها جرقه می زند، چهره هایی با اندوه در نور سوسو می زنند. چند روز پس از زلزله، آوارگان در کنار جاده ها جمع می شوند، در ماشین ها می خوابند یا در مساجد پر ازدحام پناه می گیرند.
بسیاری از ترک‌هایی که در زلزله گرفتار شده‌اند، توانسته اند به سمت خانواده یا دوستان خود در شهرهای شمالی‌تر بگریزند. اما اکثریت مردم سوریه در ترکیه – بدون پول، ماشین یا شبکه ای برای تماس – جایی برای رفتن ندارند.