در نشستی که به مناسبت روز جهانی پناهنده به همت انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده (حامی) برگزار شد، فاطمه اشرفی مدیر این انجمن با اشاره به اینکه خوشبختانه در دولت جدید فرصت طرح آموزش کودکان افغان به وجود آمده است، اظهار کرد: متاسفانه در کشور ما اجازه داده نمی‌شود که برخی از کودکان افغان به تحصیل بپردازند در حالی که شاید تنها 300هزاردانش‌آموز افغان در ایران وجود داشته باشد که هزینه سرانه آموزش آنها در سال تنها یک‌میلیون‌تومان است.
وی افزود: این آموزش سبب می‌شود از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری شود و به لحاظ مالی نیز برای کشور به‌صرفه است زیرا بر اساس آمار رسمی قوه‌قضاییه هزینه نگهداری از هر فرد در کانون اصلاح و تربیت روزانه صدهزارتومان است که با هزینه تحصیل افراد تفاوت فاحشی دارد و تمامی این هزینه‌ها به جز هزینه‌های اجتماعی و معنوی است که بر جامعه وارد می‌شود. اشرفی با اشاره به اینکه حضور پناهندگان افغانستانی در کشور را به جای تهدید می‌توان به یک فرصت تبدیل کرد، گفت: آموزش و تحصیل این کودکان می‌تواند از بسیاری از آسیب‌های اجتماعی بکاهد. وی در پایان با اشاره به یک خاطره گفت: در سفر اخیرم به کابل از کانون اصلاح و تربیت این شهر بازدید کردم و متاسفانه شاهد بودم که در این مرکز، بندی برای زندانیان امنیتی و سیاسی وجود دارد که چندین کودک 13الی 14ساله در آن نگهداری می‌شوند که پس از پرس‌وجو متوجه شدم این کودکان بچه‌های انتحاری هستند که توسط گروه‌های تروریستی توجیه شدند که با بستن کمربند انفجاری به میان جمعیت بروند. وی ادامه داد: از آنها میزان سوادشان را پرسیدم و متوجه شدم دو، سه‌نفر از آنها در حد بسیار ابتدایی سواد دارند و حدود سه تا چهارنفر آنها نیز سابقه زندگی در ایران را داشتند، هنگامی که جویا شدم چرا در ایران به مدرسه نرفتند، یکی از آنها با بغض و کینه خاصی گفت شما ایرانی‌ها به ما اجازه ندادید که وارد مدرسه‌هایتان شویم.
یک‌سوم مهاجران افغان در تهران زندگی می‌کنند
در ادامه دکتر حسین بیانی یکی از حامیان حقوق مهاجران افغان در ایران که خود نیز از این مهاجران است، گفت: بر اساس آمار رسمی وزارت کشور در سال 91، یک‌میلیون‌و400هزار مهاجر افغانستانی در ایران وجود دارند که البته بسیاری از کسانی که به افغانستان بازگشته‌اند در این آمار لحاظ نشده‌اند. وی با اشاره به اینکه یک‌سوم این مهاجران در تهران زندگی می‌کنند افزود: 14درصد مهاجران افغان در خراسان‌رضوی، هفت‌درصد در فارس، هفت‌درصد در قم و هفت درصد نیز در کرمان زندگی می‌کنند و استان‌های‌شمالی نیز به دلیل محدودیت‌های قانونی کمترین میزان مهاجران افغان را دارا هستند. بیانی با تشریح سیاست‌های برخورد با مهاجران افغان پس از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: در ابتدای انقلاب به دلیل ایدئولوژی‌های مبتنی بر حمایت از مسلمانان جهان و در دوره سازندگی به دلیل استفاده از نیروی کار ارزان مهاجران، با افغانستانی‌ها با سیاست‌های باز برخورد می‌شد. وی افزود: اما در دوره اصلاحات و در دوره دولت احمدی‌نژاد سیاست برخورد با مهاجران افغان سیاست‌های بسته‌ای بود که با تعیین حد زمانی مهاجران را وادار به بازگشت می‌کرد. هرچند در دوره اصلاحات رفت‌وآمد مهاجران دارای کارت اقامت میان برخی استان‌ها مجاز بود، اما از ورود دانش‌آموزان به مقطع پیش‌دانشگاهی جلوگیری به عمل آمد. بیانی گفت: بنابراین 200هزار جوان افغانستانی که سال‌ها برای تحصیل هزینه کرده بودند از ادامه آموزش محروم شدند و به کشور‌های اروپایی مهاجرت کردند و در آنجا ادامه تحصیل دادند یا در ایران ماندند و به مشاغل پست مشغول شدند.
لزوم تشکیل سازمان‌های مردم‌نهاد برای دفاع از حقوق مهاجران
در ادامه این نشست صادق زیباکلام با اشاره به مشکلاتی که مهاجران افغان در ایران با آن روبه‌رو هستند، گفت: سازمان‌های مردم‌نهاد در ایران برای دفاع از این افراد وجود ندارند تا بتوانند بهبودی در وضعیت آنان ایجاد کنند. وی افزود: پناهندگی در اصل امری است که خارج از قوانین رخ می‌دهد و هیچ‌کس هنگام گرفتن روادید اعلام نمی‌کند که قصد پناهندگی دارد. بنابراین این مساله که ما مهاجران افغان را به دو دسته قانونی و غیرقانونی تقسیم می‌کنیم کار درستی نیست. وی ادامه داد: در تمامی کشورها پس از مدتی پناهندگان می‌توانند از حقوقی مانند تمامی شهروندان این کشور استفاده کنند و حتی اگر عملی غیرقانونی نیز انجام دهند از کشور اخراج نمی‌شوند اما در ایران حتی اگر 20سال باشد که پناهنده شده باشی ممکن است در سال بیست‌ویکم فرد پناهنده دستگیر و به کشور خود بازگردانده شود. زیباکلام افزود: در جوامع غربی ان‌جی‌او‌هایی وجود دارند که از حقوق پناهندگان دفاع می‌کنند اما متاسفانه در ایران این نهادها وجود ندارد.
تصویر درستی از جامعه مهاجر ترسیم کنیم
در ادامه این جلسه هادی خانیکی، استاد دانشگاه و مشاور فرهنگی رییس‌جمهور در دوره اصلاحات افزود: حضور افغانستانی‌ها در کشور یک فرصت است که اگر شتابزده با آن برخورد شود تبدیل به تهدید می‌شود. وی ادامه داد: برخی از سیاست‌هایی که در مورد این افراد اعمال شده، آسیب‌زا بوده، برای نمونه فرزندان مهاجران افغان از تحصیل در مدارس محروم شدند اما این مساله سبب نشد که مهاجران به کشور خود بازگردند بلکه تنها سبب شد که فرزندان آنها بدون سواد و تحصیل در ایران رشد کنند. خانیکی گفت: در دوره اصلاحات و در زمانی که تغییرات زیادی در افغانستان رخ داد وزارت علوم ستادی را برای بازسازی علمی افغانستان تشکیل داد، متاسفانه از دانشگاه کابل که دو، سه‌سال پیش از دانشگاه تهران تاسیس شده تقریبا چیزی باقی نمانده بود به طوری که برای تامین گرما پرونده‌های علمی دانشگاه در آتش سوزانده شده بود. مشاور فرهنگی رییس‌جمهور افزود: البته پس از مدتی یکی از استادان مهاجری که در دانشگاه فردوسی مشهد مشغول به تدریس بود، به کشور خود بازگشت و ریاست این دانشگاه را برعهده گرفت.