گزارش از بزرگترین کمپ پناهندگان سازمان ملل در جهان
سومالی در منطقه شاخ آفریقا از بحرانی انسانی رنج میبرد و با وجود تلاش جامعه جهانی هنوز وضعیت نابسامانی دارد. سرایت بحران سیاسی و منازعات مسلحانه داخلی کشور سومالی در کنار بروز خشکسالی و قحطی ناشی از بی آبی و کمبود شدید باران موجی شده تا عمق فاجعه به گونه ای باشد که با ارائه خدمات کوتاه مدت امدادی نتوان به سادگی مشکلات پیش روی این منطقه را ترمیم کرد. این زخم کهنه در پی تغییرات گسترده ای در خوی و رفتارهای عمومی مردم منطقه در دو دهه گذشته ایجاد شده است.
اردوگاه “داداب” را در حال حاضر می‌توان به عنوان یکی از بزرگترین کمپهای پناهندگان سازمان ملل در جهان نامید که در فاصله 100 کیلومتری مرز کنیا و سومالی و در قلمرو حاکمیتی کنیا برپا شده است. “داداب” بیش از 450 هزار نفر پناهجو و پناهنده سومالیایی و حتی سایر ملیت‌های منطقه را به خاطر فراگیر شدن خشکسالی در خود جای داده است. گزارش‌های رسیده از وضعیت ساکنان اردوگاه و حجم جمعیتی که روزانه بر جمعیت اردوگاه اضافه می‌شود در کنار کمبود شدید امکانات و خدمات حداقلی، زمینه ای شد تا به منظور بررسی نیازهای پناهندگان و نیز امکان سنجی ارائه خدمات در اردوگاه ، برنامه ریزی های لازم برای بازدید از منطقه و تهیه گزارش صورت پذیرد .
این گزارش مربوط به حضور اعضای دو سازمان غیر دولتی ایرانی ؛ انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده ( حامی ) و موسسه گفتمان اجتماعی مسلمانان است که به منظور بررسی شرایط و امکان سنجی هر گونه کمک و امداد رسانی از سوی بخش های غیر دولتی ایرانی در فاجعهای که برای مردم سومالی اتفاق افتاده در روز یکشنبه 30 مرداد 1390 عازم کنیا شد.
از برنامه های اولیه سفر؛ ملاقات با نمایندگان سازمان‌های محلی و دولتی سومالی و کنیا بود که از قبل هماهنگ شده بود و سپس با همفکری آنان، آمادگی برای سفر به مناطق مرزی شمال شرق کنیا هم مرز سومالی در دستور کار قرار گرفت، بازدید از محل زندگی ساکنانی که بیشترین درصد آسیب از خشکسالی اخیر را در کنار هجوم جنگ زدگان سومالیایی را تحمل کرده اند.
برنامه ریزی برای سفر هوایی به دلیل نا امن بودن و نامناسب بودن وضعیت راهها به نتیجه ای نرسید. به همین خاطر به همراه دکتر محمدرضا واعظ مهدوی و دکتر امیر حسین سامی مسوول و عضو موسسه گفتمان اجتماعی مسلمانان با اجاره یک دستگاه اتومبیل با راهنمای محلی به مبلغ 2000 دلار، راه پر فراز و نشیب نایروبی تا شرق کنیا را آغاز کردیم و پس از طی 19 ساعت سفر زمینی مداوم به منطقه مسلمان نشین و جیر رسیدیم، منطقه ای که به نظر میرسید برای نخستین بار شاهد حضور ایرانیها در خاکشان بوده اند.
منطقه “وجیر” با جمعیتی بالغ بر 660 هزار نفر جمعیت مسلمان از جمله مناطقی است که به دلیل خشکسالی سالهای اخیر دچار مشکلات اقتصادی شدید است. بیش از 64 درصد از اقتصاد منطقه به شبانی و چوپانی احشامی نظیر گاو، گوسفند و شتر متکی اند. با از دست دادن بیش از 50 درصد احشام به دلیل خشکسالی، ضرر غیر قابل جبرانی برای مردم ایجاد شده است. عدم توانایی در جایگزینی سیستمهای دیگر اقتصادی از جمله کشاورزی و مرتعداری به جای سیستم دامداری از جدی ترین مشکلاتی است که موجب گسترش بیکاری؛ فقر و گرسنگی مضاعف در جامعه محلی و حتی پیوستن جوانان مسلمان منطقه به گروه‌های افراطی از جمله الشباب شده است.
اما در عین حال شرایط بحرانی منطقه به خصوص در مورد زنان و کودکان فرصتی برای حضور و فعالیت سازمان‌های بینالمللی و آژانسهای سازمان ملل فراهم آورده است. از جمله این نهادها می‌توان به حضور نمایندگان برنامه جهانی غذا (WFO), بنیاد الامه, Save the children وMSF اشاره کرد. این سازمان ها تمام امور مربوط به کمک‌های غذایی_بهداشتی و توانمندسازی را در منطقه با هماهنگی دولت مرکزی به عهده دارند.
اجرای پروژه‌هایی چون مدرسه‌سازی؛ آموزش و تربیت کادر آموزشی حرفه‌ای برای مدارس، احیا و گسترش شبکه خدمات بهداشتی و درمانی، حفر چاه، آموزش کشاورزی و مرتعداری، ارایه کمک‌های اقتصادی و وامهای خرد به مردم برای احیای زندگی اقتصادی آنها، ایجاد دامداری‌های صنعتی میتواند در تقویت زیرساختهای اقتصادی مردم قحطی‌زده منطقه تاثیر گذاشت.
500 هزار پناهنده در کمپ “داداب”
کمپ پناهندگان “داداب” که از آن به عنوان بزرگترین کمپ پناهندگان دنیا نام میبرند؛ در حال حاضر جمعیتی بیش از 500 هزار نفر دارد. عمر این کمپ به 13 سال گذشته میرسد. همزمان با نا آرامیها و جنگ‌های داخلی سومالی و به ویژه جنگ های جنوب سومالی بر میگردد. از ابتدای سال 2011، بروز خشکسالی و قحطی ناشی از آن موجب هجوم سیل انسانی از سومالی به کشورهای منطقه از جمله کنیا، جیپوتی و اتیوپی شده به گونهای که از جمعیت 7 و نیم میلیونی سومالی دست کم یک و نیم میلیون نفر آواره داخلی ، بیش از 860 هزار نفر پناهنده در کنیا، 192 هزار نفر در یمن، 180 هزار نفر در اتیوپی و بیش از 17 هزار نفر در جیپوتی اسکان یافتهاند.
مصائب و مشکلات بسیاری در این اردوگاه وجود دارد چون:
– نبود ظرفیت انسانی اردوگاههای 3 گانه پناهندگان در خاک کنیا از 90 هزار نفر به بیش از 500 هزار نفر
– بیتوجهی به اقلیم فرهنگی، جمعیتی، زیست محیطی و اجتماعی در ساخت و گسترش اردوگاههای تحت کنترل و نظارت کمیساریای عالی پناهندگان در منطقه
– بالا بودن فقر مواد غذایی در اردوگاه
– ناکافی بودن سطح خدمات بهداشتی و درمانی به ساکنان اردوگاه
– ناکافی بودن زیرساختهایی همچون مدرسه در اردوگاه
– آموزش کودکان پناهنده سومالیایی براساس نظام آموزشی کنیا (از زبان سومالیایی به زبان انگلیسی)
– بالا بودن میزان سوء تغذیه در میان کودکان زیر 5 سال
– بالا بودن حجم جمعیتی که روزانه برای ورود به کمپهای تحت نظارت کمیساریا درخواست میکنند
– نبود پزشک زن برای ارایه خدمات به زنان پناهنده ساکن در اردوگاه و با توجه به تقیدات زنان مسلمان پناهنده
اینها از جمله نگرانیهایی بود که در یک نگاه گذرا در اردوگاه “داداب” به چشم میخورد.
برای اداره این اردوگاه و ارایه خدمات حداقلی به این جمعیت رو به فزون، سازمان‌های بینالمللی فراوانی در اردوگاه گرد هم آمده و به فعالیت مشغول هستند که برخی از آنها عبارتند از :
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل،GTZ آلمان، Handicap Internationa، Care،IOM UNICEF،Save the childrenو World federation act alliance
ترک‌ها در تلاش برای حضور بین المللی
براساس آمار ارایه شده توسط کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل تاکنون بالغ بر 100 میلیون دلار توسط کشورهای اروپایی، امریکا، استرالیا، اتحادیه آفریقا و سایر سازمان‌های بینالمللی برای اداره کمپ در سال جاری کمک شده است.
در عین حال کمک‌های کشورهای مسلمان و عربی نیز تا کنون در دو بخش ارایه شده است. یکی در قالب کمک به صلیب سرخ کنیا برای کمک به اردوگاههای پناهندگان و دیگری ارائه خدمات مستقیم در اردوگاهها به صورت توزیع آب و مواد غذایی.
یکی هم به شکل توزیع مستقیم پول میان پناهندگان سومالیایی ساکن در اردوگاه؛ به گونه ای که مردم به محض مشاهده گروه ما به عنوان گروه عرب یاد میکردند و درخواست کوپن داشتند. در این میان گروه‌های مردمی و دولتی فراوانی از ترکیه و نیز ترک‌های ساکن در آلمان به شکل سازمان یافته و منظم اقدام به کمک رسانی به پناهجویان میکردند. پناهجویانی که هنوز امکان جذب در اردوگاه و برخورداری از امکانات حداقلی را نیافته بودند و بالتبع آسیبپذیرترین گروه‌های انسانی را تشکیل میدادند.
کمپ ترک‌ها؛ به طور مستقل و در منتهی الیه اردوگاه و در زمینی به مساحت حدود 3 هزار متر احداث شده بود. دو سوله بسیار بزرگ که یکی به عنوان مسجد که نام مسجد استانبول را بر خود داشت و دیگری آشپزخانه بزرگی بود که در ایام ماه مبارک رمضان، هر وعده افطار به بیش از 5 هزار روزه دار پناهجوی مسلمان سومالیایی غذای گرم ارایه میکرد.
این کمپ با پشتیبانی شهرداری استانبول بر پا شده بود و مرکزی برای فعالیت و برنامه های امدادی در اردوگاه “داداب” به شمار می آمد. ایجاد یک مرکز خدمات بهداشتی؛ درمانی و نیز برپایی مدرسه برای بچه ها نیز به عنوان برنامه های آتی در دستور کار بود.
متاسفانه با این که کمپ “داداب” مرکز توجهات بین المللی برای کمک به پناهندگان مسلمان سومالیایی از سالهای دور شده است، تا پیش از حضور هیات کوچکی از سازمان‌های غیردولتی ایرانی، توسط هیچ هیات و یا گروه ایرانی مورد بازدید و یا توجه قرار نگرفته بود. این در شرایطی است که انتظار می‌رفت نمایندگان دستگاههای اجرایی دولتی مستقر در کنیا اعم از سفارت جمهوری اسلامی ایران؛ رایزنی فرهنگی؛ مجمع جهانی اهل بیت و هلال احمر با توجه به اهمیت موضوع نیم نگاهی به این بخش از حوزه کاری خود می‌داشتند.