بیانیه نخستین نشست منطقه ای سازمانهای غیر دولتی برای بررسی
“فرصت ها و چالشهای فراروی پناهندگان و بازگشت کنندگان افغان “
23 فروردین ماه 1392/ تهران
بیش از 30 سال از آغاز موج پناهندگی و مهاجرت از افغانستان به خارج از مرزهای این کشور می گذرد و امروز افغانستان دارای بیشترین تعداد پناهنده در سایر کشورهای دنیا می باشد و این در حالی است که بعد از تغییر نظام سیاسی در افغانستان از سال 2002 و با وجود مشارکت حداکثری جامعه بین المللی در مسیر بازسازی همه جانبه این کشور ، هنوز موانع بسیار جدی و تعیین کننده ای بر سر راه توسعه یافتگی این کشور و بازگشت میلیونها شهروند افغان به خانه و شهر خود با طیب خاطر و آرامش کامل وجود دارد.
نشست منطقه ای سازمانهای غیر دولتی برای بررسی” چالشها و فرصت های فراروی پناهندگان و بازگشت کنندگان افغان به کشورشان “ که در روزهای 22 و 23 فروردین ماه 1392 در تهران برگزار گردید ؛ فرصتی بود تا برای نخستین بار بعد از 3 د .
در پایان این نشست دو روزه جدی ترین نگرانی های مطرح شده توسط شرکت کنندگان در بیانیه پایانی به شرح زیر اعلام می گردد .
1-شرکت کنندگان در نشست منطقه ای تهران بر این باورند که روند نگران کننده پیشرفت در بازسازی افغانستان برای آماده سازی زیر ساخت های عمرانی ، اداری ، اقتصادی ، اجتماعی ، آموزشی و بهداشتی این کشور در کنار ناکامی مذاکرات مربوط به صلح و افزایش تهدیدات امنیتی که منجر به افزایش هزینه های بی پایان نظامی گری و کاهش امید به بهبود و تغییر مثبت در این کشور شده است به شدت بر روند بازگشت پناهندگان افغان و ادغام پایدار بازگشت کنندگان به دلیل شکاف عمیق سطح دسترسی به خدمات و امکانات رفاهی و اجتماعی در کشورهای میزبان و داخل افغانستان ، تاثیر منفی گذاشته است .
علاوه بر اینکه تغییر دائمی شرایط منطقه ای و بین المللی نیز خود عاملی برای تغییر جایگاه و اولویت توجه مجامع بین المللی به افغانستان و نیز میلیونها پناهنده افغان شده است که بدون هر گونه امیدی در بهبود وضعیت کشورشان در وضعیت ناپایدار و نگران کننده در کشورهای میزبان به سر می برند .
از این رو شرکت کنندگان در نشست منطقه ای تهران بر این باورندکه از جمله دلایل جدی برای عدم تمایل پناهندگان افغان برای بازگشت به کشورشان و نیز ادغام در ساختار اجتماعی و سیاسی این کشور ؛ به صورت مستقیم به وضعیت ناپایدار امنیت عمومی در افغانستان و نیز فقدان حداقل امکانات ضروری برای زندگی در این کشور علیرغم صرف منابع سرسام آوری است که در 10 سال گذشته به نام افغانستان هزینه شده است که بیش از هر چیز صرف تقویت پایگاه های نظامی و هزینه های امنیتی به جای بهبود شرایط حداقلی برای مردم این کشور شده است .
در این زمینه ایجاد و تقویت تسهیلات زیر بنایی همچون سرپناه ، بهداشت ، آب آشامیدنی سالم ، مکتب و … توسط دولت افغانستان و با حمایت همه جانبه مجامع بین المللی می تواند زمینه ساز بازگشت پایدار پناهندگان و پناهجویان افغان به کشورشان را فراهم آورد و لذا ضرورت دارد تا بهبود نسبی شرایط اولیه در افغانستان و آمادگی این کشور برای پذیرش داوطلبانه و پایدار شهروندان بی شمارش که در اقصی دنیا به صورت پناهنده به سر می برند ، این کشور کماکان از مرکز توجه کمک های بین المللی خارج نگردد و در عین حال تا رسیدن به وضعیت ایده آل ، مسئولیت همه جانبه جامعه جهانی برای کمک به کشورهای میزبان منطقه که علیرغم تمام محدودیت های اقتصادی و اجتماعی ، میزبانی میلیونها پناهنده افغان را بیش از 3 دهه بر عهده داشته اند مورد تاکید مجدد قرار گیرد .
2-براساس یافته های گزارش توسعه ی انسانی سازمان ملل متحد( 2005 و 2011 ) ، هر گونه جابجایی انسانی می تواند اثرات گوناگون مثبت و منفی بر روند توسعه در دیگر جوامع بر جای بگذارد. از این رو ، شرکت کنندگان در نشست منطقه ای تهران بر این باور ند که رسیدگی به مسایل جمعیت میلیونی پناهندگان افغان را نمی توان در محدوده مسئولیت ملی کشورهای میزبان خلاصه نمود و ضروری است در سطحی گسترده تر از جهت ارائه راهکارها ؛ برنامه ها و حمایت های بین المللی به آن نگریسته شود . از این رو، نقش آفرینان جهانی همچون سازمان های بین المللی و کشورهای توسعه یافته مسئولیت کلانی در پشتیبانی از مشکلات و مسایل خاص مربوط به پناهندگان در کشورهای میزبان و رسیدگی به مسایل ویژه آنان را دارند. کشورهایی که در طول بیش از 3 دهه علیرغم تمام مشکلات اقتصادی ، اجتماعی ، بهداشتی و آموزشی خود پذیرای جمعیت میلیونی پناهندگان و مهاجرین افغان بوده اند .
در این میان، برخی از محدودیت های سیاسی و اقتصادی اعمال شده علیه برخی از دولت های میزبان ، تأثیر منفی مستقیم بر جامعه پناهندگان افغان داشته و داردکه به عنوان مثال از اعمال تحریم های بین المللی بر جمهوری اسلامی ایران می توان یاد کرد که در کنار تغییر سیاست های کلان اقتصادی کشور ، فشارهای غیر قابل جبرانی بر بدنه نحیف این جامعه آسیب پذیر از جهت سطح خدمات و نیز شمار افراد تحت پوشش حمایت های اجتماعی وارد نموده است .
در عین حال ایجاد و توسعه فرایند گفتگو و همکاریهای همه جانبه میان سازمانهای دولتی ، دفاتر کشوری و منطقه ای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل ؛ سازمانهای غیر دولتی محلی و بین المللی به منظور افزایش سطح و کیفیت خدمات رسانی به گروه های آسیب پذیر پناهنده افغان در کشورهای میزبان با تاکید بر زنان و کودکان پناهنده و نیز تمرکز بر برنامه های میان مدت و دراز مدت آموزش های رسمی و مهارتی که موجب توانمندی بیشتر پناهندگان و آماده سازی آنان برای بازگشت پایدار به کشورشان را فراهم می کند ، از جمله پیشنهادات شرکت کنندگان در نشست منطقه ای تهران بوده است .
3-شرکت کنندگان در این نشست بر این باورند که سازمانهای غیر دولتی ملی و بین المللی بعنوان عناصر اصلی در پیشبرد برنامه ها و راهبرد های محلی برای ایجاد تغییرات مثبت در وضعیت پناهندگان و بازگشت کنندگان افغان با کوله باری از تجارب ارزشمند ؛ نقش غیر قابل انکاری در بهبود وضعیت و تغییر جایگاه اجتماعی پناهندگان افغان در کشورهای میزبان و نیز گروه های بی شماری از مردم افغانستان در داخل کشور ٰ، در مسیر دستیابی به حقوق اولیه و حفظ کرامت انسانی آنها داشته و دارند و از آنجائیکه به دلیل طبیعت و ماهیت ساختاری خود نزدیکترین ارتباط و تعامل را با جامعه محلی در داخل افغانستان و نیز پناهندگان افغان در کشورهای میزبان داشته اند ، ضروری است تا زمینه افزایش مشارکت آنها برای طرح نقطه نظرات و راهکارهای عملی در مسیر سیاست گذاریها و برنامه ریزی های مربوط به این گروه کلان فراهم آید .
در این روند ضروری است تا اقدامات لازم برای :
الف – شناسایی و ایجاد مکانیزم های لازم برای افزایش تعاملات منطقه ای میان سازمانهای غیر دولتی محلی و بین المللی فعال در حوزه پناهندگان و بازگشت کنندگان افغان در کشورهای میزبان و نیز در داخل افغانستان فراهم آید.
ب- کاربردی نمودن اطلاعات و تجربیات موجود ؛ در مسیر افزایش بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغان ؛ ادغام پایدار در جامعه محلی خود و نیز بهبود وضعیت پناهندگان در کشورهای میزبان صورت پذیرد .
ج – ظرفیت سازی برای سازمانهای غیر دولتی محلی از طریق افزایش تعاملات سازنده با سایر سازمانهای بین المللی و منطقه ای به عنوان مناسب ترین و در دسترس ترین گزینه ارتباط سالم و پایدار با پناهندگان افغان و نیز بازگشت کنندگان در افغانستان انجام پذیرد .
اقدامات پیشنهادی :
– ایجاد شبکه ارتباطی منسجم و هدفمند میان سازمانهای غیر دولتی محلی و بین المللی شرکت کننده در نشست و توسعه آن با حضور سایر نقش آفرینان بالقوه در کشورهای مبدا و میزبان به منظور تبادل اطلاعات و تجارب میدانی ؛ همکاری های مشترک و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت گروههای آسیب پذیر جامعه پناهندگان در کشورهای میزبان و نیز بازگشت کنندگان به افغانستان .
– گسترش ارتباط با سایر شبکه های تخصصی فعال در منطقه آسیا و اقیانوسیه از جمله ( APRRN) به منظور برخورداری از تجارب و توانائیهای بالقوه و بالفعل آنها برای حمایت هر چه بیشتر از پناهندگان افغان در منطقه .
– نیازسنجی و برگزاری دوره های آموزشی مورد نیاز برای سازمانهای غیر دولتی محلی و …..در داخل افغانستان و نیز کشورهای میزبان به منظور افزایش سطح خدمات رسانی به پناهندگان و بازگشت کنندگان افغان .
– برگزاری نشست های ادواری منطقه ای در هر 3 کشور ( ایران ، افغانستان و پاکستان ) با حضور اعضا و نیز سایر نقش آفرینان دولتی و بین المللی به منظور بررسی و انجام پیگیریهای مربوط به روند پیشرفت اهداف مورد نظر .