وضعیت پناهندگی و بی جاشدگی اجباری در جهان در سال 2020[1]
کمیساریای عالی پناهندگان در تازه ترین گزارش خود مروری داشته است بر وضعیت پناهندگان در سراسر جهان. در این متن سعی داریم که به برخی از مهم ترین نکات این گزارش بپردازیم. بیش از 79.5 میلیون نفر در جهان[2] به دلیل آزار و اذیت، درگیری، خشونت یا نقض حقوق بشر به اجبار آواره شده اند. که رکوردی بی سابقه در سالهای اخیر بوده است. از هر 103 نفر در سراسر جهان 1 نفر پناهجو، آواره داخلی یا پناهنده و از هر سی نفر در جهان یک نفر مهاجر میباشد. هر 4 ثانیه یک نفر آواره می شودیعنی به طور متوسط 23،800 نفر،در هر روز .85 ٪ از پناهندگان از کشورهای در حال توسعه و 68٪ پناهندگان فقط از پنج کشور سوریه ، ونزوئلا ، افغانستان ، سودان جنوبی و میانمار آمده اند.
در سال گذشته 128 هزار و 536 نفر وارد اروپا شده و بسیاری از آنها به صورت غیرقانونی و غیرانسانی توسط قاچاقچیان انسان وارد اتحادیه اروپا شده اند. بیش از 9000 کودک تنها وارد اروپا شدهاند، مساله ای بغرنج که مساله پناهندگی و مهاجرت را در سال های اخیر وارد مقوله جدیدی کردهاست. کودکان تنهای مهاجر و یا پناهنده بسیار بیشتر از بزرگسالان در معرض آسیب و خطر میباشند.
آمارهای کمیساریای عالی پناهندگان نشان میدهد که در دهه 90 میلادی به طور متوسط 1.5 میلیون پناهنده سالانه قادر به بازگشت به کشورهای خود بوده-اند اما در سالهای اخیر این روند به شدت کاهش داشته است. در دهه گذشته تنها 385000 نفر از پناهندگان به موطن خود بازگشتهاند ، به این معنی که رشد آوارگی امروز بسیار فراتر از همه دوران ها بوده است.
فیلیپو گرندی، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در آخرین گزارش خود برای سال 2020 به سازمان ملل متحد اعلام داشت که، “ما شاهد واقعیتی تغییر یافته هستیم و جابجاییهای اجباری امروزه نه تنها بسیار گسترده تر است، و دیگر مساله ای موقتی برای کشورهای میزبان نمیباشد.”
گزارش روند جهانی کمیساریای عالی پناهندگان، نشان می دهد که از 79.5 میلیون آواره در پایان سال گذشته، 45.7 میلیون نفر، افرادی بودند که در منطقه و در میان همسایگان خود فرار کرده اند و حدود 29، به نقاط دیگری از جهان پناه بردهاند. [3]
افزایش9میلیون نفری پناهندگان نسبت به سال 2018 ، نتیجه دو عامل اصلی خشونت ها در کنگو ، یمن و سوریه بوده است. این درگیری ها منجر به آوارگی بیش از 13.2 میلیون دیگر شده است. در کنار آمارهای فعلی ناشی از بحران های گذشته، کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در گزارش اخیر خود بحرانهای جدیدی را نیز در سالهای آینده پیشبینی میکند.
- برخی از عوامل خیزش مجدد موج پناهندگی و مهاجرت در سال های آینده:[4]
- تأثیر COVID-19
تحلیل بانک جهانی از تأثیر COVID-19در سال گذشته نشان دهنده این مساله بوده است که فقر و محرومیت در سراسر جهان به شدت افزایش و باعث تغییر در معیشت افراد آسیبپذیر شده است. بانک جهانی پیش بینی کرده است که در پایان سال 2020 ، بین 88 تا 115 میلیون نفر در جهان به آمار فقرا افزوده و ادامه روند کنونی در سال 2021 ، 35 میلیون نفر دیگر را نیز به این لیست اضافه میکند. برآورد نهایی که این آمار را در پایان سال 2021 به بیش از 115 میلیون نفر در فقر شدید میرساند.
- درگیری های مسلحانه
همه گیری کویید 19، درگیری های مسلحانه و تغییرات آب و هوایی، در کنار یکدیگر بر روند مهاجرت و فقر و یا حتی پناهندگی تاثیر شدیدی گذاشته و انتظار می رود این پدیده ها، کشورهای میزبان را به واکنش بیشتری، وا دارد. به عنوان مثال، درگیری های آفریقا همچنان یکی از مهمترین محرکهای جدید برای آوارگی در سال 2021 خواهد بود. ادامه خشونت و رشد گروه های مسلحی چون داعش در آفریقا ، عمده ترین نگرانی برای بحران مهاجرت و پناهندگی در سال 2021 میباشد.
- تغییرات آب و هوایی
درباره وضعیت پناهندگان می توان گفت که 80 درصد از آوارگان جهان، تحت تأثیر ناامنی حاد غذایی و سو تغذیه قرار داشته و بسیاری از کشورهایی میآیند که با تغییرات شدید آب و هوایی مواجه بوده اند.
در کنار خشونت، تغییرات آب و هوایی نیز عامل نگران کننده مهمی برای خیزش مجدد بحران پناهندگی و مهاجرت در سالهای آینده است. تغییرات آب و هوایی در جابه جایی های انسانی نقشی مهم را ایفا میکنند. در سوریه، کنگو (DRC) ، موزامبیک ، سومالی ویمن ، خشکسالی و نبود منابع کافی، احتمال بیشتر شدن خشونت ها را فراهم میکند.
- جابه جا شدگی اجباری و بحران کویید 19
100 میلیون نفر حداقل در دهه گذشته مجبور به ترک خانه های خود شده اند. جابجایی اجباری از سال 2010 تقریباً دو برابر شده است (41 میلیون در آن زمان در مقابل 79.5 میلیون نفر در حال حاضر).
با شروع بحران کرونا، بیش از 168 کشور، محدودیت هایی جدی را در مرزهای خود اعمال کردند، اما با این وجود، میزان در خواست پناهجویی، بیش از 33 درصد رشد را نسبت به سال های گذشته نشان می دهد. نزدیک به 40 هزار نفر از افراد بدون تابعیت و بی جاشده در سطح جهان به ویروس کرونا مبتلا شده اند و نزدیک به 2 میلیون کودک در وضعیت بیجا شدگی اجباری و بیتابعیت، از تحصیل محروم مانده اند.
بحران همه گیری کویید 19، باعث تشدید چالش ها و آسیب پذیری های موجود در جهان و متشنج شدن وضعیت پناهندگان جابه جا شدگی اجباری و بی تابعیتی بیشتری نسبت به گذشته شده و افزایش نرخ بیکاری بی سابقه در جهان و کاهش خدمات حمایتی و بشر دوستانه بین المللی به دلیل محدودیت ها، روند بیجا شدگی اجباری را شدت میبخشد.
اگرچه COVID-19 همه اقشار آسیبپذیر را مورد حمله قرار داده است اما زنان و دختران با خطرات فزاینده ای روبرو شده اند و افزایش شیوع خشونت مبتنی بر جنسیت ، از جمله خشونت خانگی، کودک همسری و کار کودکان درصد بالایی از زنان را به فرار اجباری و آوارگی و یا مهاجرت واداشته است. عدم دسترس بیش از نیم میلیون دختر به آموزش ،خدمات پشتیبانی بهداشتی و روانی اجتماعی ، موارد فرار و آوراگی را در میان زنان بیشتر میکند.
اقداماتی نظیرمحدود کردن آزادی حرکت و بستن مرزها ، که دولتها برای محدود کردن گسترش کرونا انجام میدهند، امنیت را برای بیجا شدگان به خطر میاندازد. محدودیت های حرکتی خطر ابتلا را افزایش میدهد و مهاجران اجباری را به مسیر های خطر ناک و در دست قاچاقچیان انسان، سوق میدارد.
بحران کویید 19 بر وضعیت پناهندگان و بیجا شدگان داخلی و یا شناسایی افراد بی تابعیت در جهان نیز، تاثیر گذارده است.
- بی جا شدگان داخلی
تا اواسط سال 2020 ، تعداد بی جا شدگان داخلی به دلیل همه گیری کرونا و بحران دیگر سیاسی و اقتصادی در جهان افزایش داشته است. در حال حاضر حدود 45.9 میلیون نفر در جهان در کشور های خود، بیجا شده اند. تنها در جمهوری کنگو که بیش از 668،000 نفر به دلیل خشونت و درگیری آواره شدهاند و یا شهر ادلب سوره که 600 هزار نفر آوراه داخلی زندگی میکنند، به واسطه کرونا از خدمات و حمایت های بشر دوستانه محروم مانده اند.
- افراد بی تابعیت
در خصوص وضعیت پناهندگان می توان گفت تعداد واقعی افراد بی تابعیت در جهان ناشناخته مانده است و جمع آوری اطلاعات در مورد افراد بدون تابعیت چالش جدی برای کشورهاست. کمیساریای عالی پناهندگان تخمین میزند که در سال 2020 در حدود 5/2 میلیون نفر بی تابعیت در جهان به سر میبرند. همچنین این نهاد اعلام کرده است که کشورها در راستای شناسایی افراد بی تابعیت در جهان با سازمان ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان همکاری نمیکنند. و بحران کرونا و محدودیت هایی بین المللی ناشی از آن به عدم پاسخگویی کشورها در شناسایی افراد بی تابعیت دامن زده است. عدم شناسایی این افراد اقدامات حمایتی سازمان ملل و کشورها از آنان را نیز با چالش های بیشتری روبرو میکند.
[1] https://www.unhcr.org/statistics/unhcrstats/5fc504d44/mid-year-trends-2020.html
[2] https://www.unhcr.org/statistics/unhcrstats/5fc504d44/mid-year-trends-2020.html
[3] https://www.iom.int/
[4] https://publications.iom.int/books/world-migration-report-2020