وضعیت ایدز در افغانستان

 متوقف كردن گسترش ويروس و بيماري ايدز همراه با بيماري هاي عمده ديگر مانند مالاريا هدف ششم اهداف توسعه هزاره است. لذا جامعه جهاني عزم خود را براي ريشه كن كردن اين بيماري به طور متفق القول جزم كرده است. در حال حاضر بيماري ايدز عمده ترين عامل مرگ و مير در منطقه جنوب صحراي آفريقا و چهارمين عامل مرگ و مير در سراسر جهان است. اگرچه منطقه جنوب صحراي آفريقا آلوده ترين منطقه به ايدز است اما مناطق ديگر از جمله آسياي جنوبي، جمهوري هاي سابق شوروي، و كارائيب با افزايش سريع شيوع ويروس ايدز مواجه هستند. تاكنون فقط دو كشور توانسته اند گسترش ويروس ايدز را كه به شرايط بحراني رسيده بود متوقف كنند. چند كشور ديگر ني ز موفق به توقف به موقع گسترش بيماري شده اند. اما هنوز پيگيري علني و مهار بهتر ويروس ايدز امري حياتي است.

گفتني است از زمان كشف بيماري ايدز تا آغاز سال 2005 تخمين زده مي شود كه بيش از 65 ميليون نفر به ويروس بيماري ايدز دچار شده اند. در اين ميان حدود 25 ميليون نفر جان خود را از دست داده و 40 ميليون نفر با اين بيماري دست و پنجه نرم مي كنند.

متأسفانه عفونت ناشي از بيماري ايدز در اغلب موارد باعث افزايش ميزان مرگ و مير جوانان شده و زندگي افراد بسياري را تحت الشعاع خود قرار داده است. اگرچه در منطقه آسيا نسبت به ساير نقاط دنيا ميزان عفونت ناشي از ايدز نسبت به ساير نقاط دنيا و به خصوص آفريقا در حد پائيني قرار دارد ولي تراكم جمعيت در بعضي از نقاط آن به قدري زياد است كه حتي با شيوع پائين بيماري نيز عده زيادي از افراد مبتلا را مي توان يافت. بر اساس گزارش (UNAIDS) در اواخر سال 2005 حدود 3/8 ميليون نفر از مبتلايان به ايدز در آسيا بوده اند كه تنها در سال 2006 ، 520 هزار نفر از آنها به كام مرگ در افتاده اند.

ايدز در افغانستان :

اولين مورد ابتلا به بيماري ايدز در افغانستان در سال 2004 و در يك مهاجر بازگشت كننده و فرزندانش كشف شد. با اين حال هنوز ايدز در افغانستان ناشناخته است. هيچ پژوهش رسمي تاكنون در مورد ايدز در افغانستان انجام نشده است و آماري از تعداد مبتلايان به بيماري در دست نيست. ولي بر اساس گفته هاي دكتر عبدالله فهيم مشاور و سخنگوي وزارت صحه عامه افغانستان تاكنون حدود 69 بيمار مبتلا به ايدز شناسايي شده اند كه 3 تن از آنها درگذشته اند ولي تقريبا ميزان مبتلايان بين 1200- 1500 نفر تخمين زده مي شود.

آگاهي اندك مردم در مورد رفتارهاي جنسي سالم و عدم دسترسي به وسايل پيشگيري كننده از عوامل مهم شيوع اين بيماري در افغانستان است. به علاوه بسياري از مردم ابتلا به ايدز را به روابط غير اخلاقي جنسي نسبت مي دهند بنابراين ممكن است شمار كمي از مبتلايان به مراكز خدمات بهداشتي يا انتقال خون مراجعه كنند. نبود سيستم منسجم خدمات رساني بهداشتي، نبود امكانات بهداشتي براي ارائه و آموزش روش هاي پيشگيري و يا آموزش مردم، نبود امكانات استريليزه كردن بيمارستان ها، دشواري ارتباط با زنان و دادن آموزش به آنها نيز از ديگر عوامل مهم گسترش اين بيماري است.

اما به طور كلي چند عامل مهم گسترش ايدز در افغانستان را مي توان به صورت ذيل خلاصه كرد:

– مهاجرت گسترده افراد به كشورهاي مختلف كه باعث شده اين افراد اطلاعات كمتري نسبت به سايرين در مورد رفتارهاي پرخطر داشته باشند. به علاوه اين افراد از حمايت هاي روحي و رواني كمتري نيز برخوردارند.

– افغانستان يكي از بزرگترين تأمين كنندگان مواد مخدر در دنيا است. به طور تقريبي 920 هزار معتاد در افغانستان وجود دارد كه 7% آنها از روش هاي تزريقي استفاده مي كنند. همچنين معتادين بازگشت كننده نيز از گروه هايي هستند كه نقش تروج دهنده روش هاي تزريق مواد مخدر را ايفا مي كنند. مطابق آمار صندوق مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل UNODC در سال 2003 حداقل 7900 معتاد به هروئين در شهر كابل وجود داشته اند كه 7% آنها تزريقي هستند. اين افراد افراد كاملا مستعدي براي شيوع بيماري ايدز هستند.

– وضعيت نامناسب بهداشتي و اجتماعي: به طور كلي سطح استانداردهاي بهداشتي در افغانستان بسيار پائين است و تمركز بر روي بيماري هايي مانند سل، اسهال و بيماري هاي قابل پيشگيري موجب ناديده گرفته شدن بيماري ايدز شده است. وضعيت اجتماعي زنان نيز تشديد كننده موضوع است. آنها به اطلاعات لازم در مورد نحوه مراقبت از خود در برابر ايدز دسترسي ندارند و شركاي جنسي آنها (همسرانشان) اعم از معتادان تزريقي و يا داراي رفتارهاي پرخطر با وجودكليشه هاي فرهنگي در مورد استفاده از وسايل بهداشتي مانند كاندوم به آساني مي توانند ناقل ايدز به همسران خود باشند.

– كمبود كادر متخصص و آموزش ديده به خصوص پرسنل زن و امكانات بهداشتي براي جلوگيري از انتقال بيماري نيز از ديگر عوامل شيوع بيماري است.

– يكي از علل قابل توجه ديگر به خصوص در سال هاي اخير گسترش روسپيگري در افغانستان است كه باعث گسترش بيشتر بيماري ايدز شده است. در واقع شيوع روسپيگري در جامعه افغانستان معلول علت هاي زيادي اس از جمله رفت و آمد زياد اتباع خارجي به داخل افغانستان كه آمار گسترش و ابتلا به ايدز را افزايش داده است.

برنت آسن نماينده يونيسف در افغانستان هشدار داده است: بيماري ايدز در پشت دروازه هاي اين كشور قرار دارد و دق الباب مي كند. بنابراين اگرچه بيماري ايدز در افغانستان هنوز به درجات بالاي شيوع نسبت به ساير كشورهاي نرسيده است ولي همه عواملي كه در فوق ذكر شد مي توانند آمار شيوع و گسترش اين بيماري را در مدت زمان كوتاهي افزايش دهند.

با اين تفاصيل يكي از موثرترين راهكارها آموزش زنان و مردان به صورت تخصصي است تا اين گروه بتوانند راه هاي مختلف ابتلا به اين بيماري را براي مردم آموزش داده و مانع رشد آن شوند. هر فرد بايد با توجه به توان و تخصص خود براي پيشگيري از اين بلاي قرن تلاش نمايد. فراموش نكنيم كه افغانستان در معرض هجوم ايدز قرار دارد.

________________________________________

[1] . برگرفته از مجله نداي صحت ، فصلنامه تخصصي صحي- آموزشي شماره دوم، بهار 1386