نشست تخصصی بررسی «اعلامیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره پناهندگان و مهاجران» که به همت انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد و سازمان اطلاعات سازمان ملل متحد و با حضور اساتید حقوق بین الملل و پژوهشگران و فعالان حقوق پناهندگان روز 28 مهر برگزار گردید.

در آغاز این نشست، دکتر نسرین مصفا دبیر انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد با بیان اهمیت مباحث مطرح شده در این اعلامیه اظهار کرد: انجمن تلاش می کند تا همواره اسناد و مباحث ملل متحد را که در اولین فرصت به بحث بگذارد، بنابراین با توجه به گسترش و افزایش تعداد پناهجویان و مهاجران اجباری در جهان که منجر به توجه ویژه کشورهای عضو مجمع عمومی سازمان ملل متحد و تصویب این اعلامیه شده است، خوشحال هستیم که در فاصله بسیار کوتاهی از تصویب این اعلامیه آن در این فضای علمی به بحث می گذاریم.

در این نشست رئیس سازمان اطلاعات سازمان ملل متحد با قرائت بندهایی از این اعلامیه به چرایی تنظیم و تصویب این اعلامیه و اهم موضوعات مورد نظر مجمع عمومی سازمان ملل متحد پرداخت.

سخنران اصلی این نشست دکتر صفی ناز جدلی، گفت: جا به جایی جمعی و گسترده افراد در سال های اخیر در جهان سران کشورها را در مجمع عمومی واداشت تا در سپتامبر 2016 این اعلامیه را تنظیم کنند و برای کلیه کشورهای عضو تعهداتی را طی یک زمانبندی تا سال 2018 در نظر بگیرند. استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران مرکز افزود: در این سند نیز تعاریف مشخصی از افراد پناهنده، پناهجو، مهاجر اجباری و آواره داخلی ارائه شده است. همانطور که رئیس کمیساریا اعلام کرده پناهجو و پناهنده به دلیل اینکه قادر به بازگشت به کشور خود نیستند نسبت به مهاجر اقتصادی باید بیشتر مورد حمایت قرار گیرند.

در این اعلامیه 3 دسته تعهدات در نظر گرفته شده است: تعهدات مشترک پناهندگان و مهاجران، تعهدات خاص پناهندگان، تعهدات خاص مهاجران. دکتر جدلی افزود: خوشبختانه در این سند بر اهمیت رعایت حقوق و آزادیهای اساسی مهاجران و پناهندگان فارق از وضعیت پناهندگی آنها تأکید شده است.

در این اعلامیه بر مسئولیت دولت ها نسبت به حمایت از اتباع خود که در کشورهای دیگر به سر می برند، تأکید شده است. همچنین این اعلامیه از کشورهای عضوی می خواهد تا به کنوانسیون 1951 درباره وضعیت پناهندگان و همچنین پروتکل الحاقی 1967 بپیوندند، و چنانچه حق شرطی نسبت به این کنوانسیون اعمال نموده اند، به منظور تأمین حقوق حداکثری پناهندگان در صدد رفع آن برآیند.

اقدامات آتی در این اعلامیه بر اساس دو چهارچوب (CRR) پاسخ جامع به پناهندگان و ( GCR) موافقت جهانی درباره پناهنده تدوین شده است. دکتر جدلی در پایان گفت، اقدامات صورت گرفته در راستای  این اعلامیه در یک کنفرانس جامع تر در سال 2018 با محوریت زوایای بشردوستانه و حقوق بشری مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

دکتر سعید محمودی، استاد دانشکده حقوق دانشگاه استکهلم گفت: اگرچه حقوق پناهندگان نسبت به سالهای گذشته در حال رشد و توسعه است، اما هنوز نتوانسته با سرعت تغییر و تحولاتی که در واقعیت رخ می دهد در سالهای اخیر همراه گردد. اگرچه در برخی دادگاه های کشورهای اروپایی مانند فرانسه و سوئد بر اساس وقایع روز و مثلاً در نظر گرفتن دلایل زیست محیطی برای پناهندگی به کشورهای دیگر آرائی صادر می گردد؛ اما هنوز مقررات بین المللی در این زمینه مربوط به دهه 50 میلادی است و باید بسیار گسترده تر گردد. وی افزود یکی دیگر از چالش های کشورها در برخورد با هجوم پناهندگان ارائه تعریف مشترک از محل امن است. سؤال اینست که پس از نجات گروه های متعدد پناهجویان در دریا، صرف نظر از تابعیت کشتی نجات به کدام محل باید منتقل شوند؟ آیا نزدیک مکان به محل نجات، برای این افراد مناسبت است؟ موضوع دیگر مسئله ادغام و تسهیل ادغام اجتماعی این افراد پس از اخذ پذیرش پناهندگی در کشورهای میزبان است.

فاطمه اشرفی، مدیر انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده نیز بر اساس سالها تجربه فعالیت در حوزه پناهندگان گفت: از مشاهدات میدانی خود به واقع می توانم بگویم ما در ایران انصافاً نسبت به جمعیت بزرگی که پذیرا بوده ایم و نسبت به کشورها دیگر که دارای امکانات و منابع مالی بسیار بیشتری از ما هستند، طی سالهای گذشته خدمات بسیار خوبی را ارائه داده ایم. به ویژه در چند سال اخیر شاهد اصلاح برخی مقررات بوده ایم که زمینه ارائه خدمات پایه به جمع کثیری از پناهندگان را فراهم آورده است. مدیر انجمن حامی اظهار کرد: علی رغم اینکه ایران یکی از قدیمی ترین کشورهای میزبان پناهندگان است و از نظر جمعیت پناهندگان مقیم کشور تا پیش از بحران سوریه رتبه دوم را داشته ایم و اکنون رتبه چهارم را در جهان دارا هستیم، اما متاسفانه نه تنها سازمان های مردم نهاد تخصصی در این زمینه به تعداد مناسب نیستند، بلکه ما یک مرکز تخصصی مطالعاتی پناهندگان نیز در کشور نداریم تا دست کم از نتایج مطالعات و تحقیقات آن در برنامه ریزی های آینده استفاده کنیم. اشرفی افزود: امیدواریم که با کمک اساتید گرانقدر و افزایش ارتباط دانشگاه و سمن ها شاهد رشد و تقویت خدمات و دستاوردها در این حوزه باشیم.