استان قم به عنوان کلانشهری کلیدی و به دلیل نزدیکی به پایتخت همچنین قرار گرفتن در مسیر شاهراه جنوب به شمال ایران از مهاجر پذیرترین مراکز در ایران است که مهاجرین افغانستانی بالاترین رقم از این تعداد را به خود اختصاص داده‌اند. مسائل و مشکلات اتباع افغانستانی در این شهر موضوعی بود که خبرنگار حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان پیرامون آن با مهدی رمضان پناهی مدیر کل اتباع خارجی این استان به گفتگو نشسته است.

مشروح این گفتگوی تفصیلی را در زیر بخوانید:

باشگاه خبرنگاران: چه تعداد مهاجر افغانستانی در قم سکونت دارند؟

رمضان پناهی: بیش از یک 140 هزار تبعه خارجی مجاز در استان قم سکونت دارند که از این تعداد حدود 60 هزار نفر را اتباع افغانستانی و 35 هزار نفر دیگر را اتباع عراقی تشکیل می‌دهند. استان قم به عنوان یکی از مراکز دینی جهان تشیع پذیرای تعداد قابل توجهی از طلاب علوم دینی نیز هست که از این رو بیش از 70 هزار طلبه افغانستانی نیز به همراه خانواده‌هايشان در این استان مشغول به تعلیم علوم دینی هستند. برهمین اساس استان قم با بیش از یک میلیون و دویست هزار مهاجر رتبه نخست میهمان‌شهرها را در مقایسه با دیگر استا‌ن‌های کشور برای اتباع افغانستانی داراست.

باشگاه خبرنگاران: با توجه به دستور مقام معظم رهبری در سال 1394 مبنی بر ثبت نام تمامی دانش آموزان افغانستان اعم از مجاز و غیرمجاز، در این زمینه چه تسهیلاتی برای ادامه تحصیل دانش آموزان افغانستانی در استان قم در نظر گرفته شده است؟

رمضان پناهی: با توجه به دستور مقام معظم رهبری در سال 1394 تمامی دانش آموزان افغانستانی اعم از دارندگان مدارک مجاز اقامتی و نیز فاقدین مدرک به صورت کاملا رایگان در مدارس دولتی ثبت نام شده‌اند و در حال حاضر بیش از 322 هزار دانش آموز خارجی در مدارس استان مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد نیز حدودا 26 هزار نفر را دانش آموزان افغانستانی تشکیل می‌دهند.این در حالی است که تعداد دانش آموزان غیر مجاز  که در مدارس استان قم مشغول به تحصیلند 2 هزار و 604 نفر است که تمامی این دانش آموزان به همراه والدینشان مورد شناسایی قرار گرفته‌اند و برای تمامی اعضای خانواده‌شان کد رهگيری صادر شده است تا در صورت دستگیری از سوی نیروهای انتظامی استان دیگر مورد تردد مرز قرار نگیرند. همچنین قابل ذکر است که ما بیش از 3 هزار دانشجو در رشته‌های مهندسی و علوم انسانی مشغول تحصیل داریم.

باشگاه خبرنگاران: در مورد طرح شناسایی و سرشماری اتباع خارجی فاقد مدرک که در ماه‌های اخیر در حال اجراست توضیحاتی بدهید و بگویید این طرح در کدام مرحله قرار دارد؟

رمضان پناهی: طرح سرشماری اتباع خارجی فاقد مدرک در دو مرحله اجرا خواهد شد که در مرحله نخست افرادی که در یکی از گروه‌های سه گانه (فرزندان حاصل ازدواج زوج و یا زوجه ایرانی با اتباع افغانستان، زوج و یا زوجه‌ای که یکی از طرفین دارای مدرک معتبر اقامتی باشد و  والدین غیر مجازی که فرزندان دانش آموزشان در مدارس دولتی مشغول به تحصیلند) شناسایی و سر شماری می‌شوند و مرحله دوم نیز مدرک اقامتی معتبر که به احتمال بسيار زياد همان پاسپورت‌های اقامتی است را برای این افراد صادر خواهیم کرد.

باشگاه خبرنگاران: همواره اعطای گواهینامه و شرط تأهل و تجرد، یکی از مشکلات پیرامون جوانان مهاجر بوده است، لطفاً در این مورد توضیح دهید؟

رمضان پناهی: اعطای گواهینامه به اتباع افغانستانی مشکل هر دو طرف را حل خواهد کرد. به گونه‌ای که در صورت رفع این مشکل  دیگر شاهد ارجاع مسائل مربوط به بیمه و خسارت های ناشی از تصادفات با چنین حجم بالایی در بین مهاجرین نخواهیم بود و به تبع آن نیز میزان زندانی شدن این افراد به شکل قابل توجهی کاهش خواهد داشت. اما مساله عدم صدور گواهینامه به دارندگان کارت‌های آمايش یک قانون کلی است و منحصر به یک شهر و یا استان نمی‌باشد و دارندگان پاسپورت‌های اقامتی با هيچ شرط و یا مسئله‌ای برای دریافت گواهینامه مواجه نیستند.

باشگاه خبرنگاران: استقبال مهاجرین افغانستانی از طرح بیمه سلامت در استان قم را چگونه دیدید؟

رمضان پناهی: خوشبختانه اعتبار دفترچه‌های بیمه سلامت ویژه مهاجرین افغانستانی در سال جدید یک ساله شده است که این موضوع خود به تنهایی بسیاری از دغدغه های موجود را رفع کرده است. تا کنون در استان قم بیش از 13 هزار و 500 مهاجر افغانستانی تحت عنوان قشر آسیب پذیر شناسایی شده‌اند که متاسفانه علی رغم تاکیدات فراوان در این زمینه، آمار تعداد افرادی که تا این لحظه در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند به 3000 نفر هم نرسیده است! فرهنگ غلطی در بین مهاجرین نسبت به بيمه سلامت رواج یافته که تا وقتی نیاز به بیمه نداشته باشند، در طرح‌ها ثبت نام نمی‌کنند. لذا با توجه به همین مسئله در سال جدید تنها افرادی تحت عنوان قشر آسیب پذیر در سامانه بیمه سلامت ثبت می‌شوند که در دوره‌های پیشین برای ثبت مشخصات خود اقدام کرده باشند.

در مورد بازدهی این بیمه نیز خوب است بگويم که بر اساس آمارهای دانشگاه علوم پزشکی قم تنها در نیمه دوم سال 1394 تا 6ماه نخست سال 1395 مهاجرین افغانستانی مبلغی بیش از هجده میلیارد ریال به مراکز درمانی استان بدهکارند که بعضا با ارائه ضامن مرخص شده‌اند در صورتی که با مشارکت این افراد در طرح بیمه سلامت دیگر شاهد اینگونه مسائل در سطح استان نخواهیم بود.

باشگاه خبرنگاران: در مورد کمیته حل اختلاف ویژه پناهندگان افغانستانی در استان قم نيز توضیحاتی دهید و بفرمایید بیشترین حجم پرونده‌ها درباره چه موضوعاتی است؟

رمضان پناهی: همان طور که از اسم این کمیته بر می‌آید در این کمیسیون مسائل و اختلافات ما بین اتباع افغانستانی با اتباع ایرانی و یا سایر اتباع خارجی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در سال 2016 در این کمیته چهار نفره که با حضور بنده به حیث مدیر کل اتباع خارجی استان، نماینده کمیساریای سازمان ملل، قاضی دادستانی استان و یکی از معتمدین مهاجرین برگزار می‌شود حدودا 350 فقره پرونده قضایی مورد بررسی قرار گرفت که از این تعداد 293 پرونده مختومه شد و حدود 15 مورد نیز به دلیل پیچیدگی اختلافات به مراجع قضایی بالاتر ارجاع داده شده است. موضوع بیشتر این پرونده‌ها نیز مسایل مربوط به اختلافات مالی و خانوادگی است.

باشگاه خبرنگاران:

اشتغال از مهمترین مسائل جامعه است، بفرمایید چه تعداد پروانه اشتغال برای مهاجرین افغانستانی در قم صادر شده است؟ آیا مسئله محدودیت مشاغل ویژه پناهندگان هنوز به شکل سابق وجود دارد یا خیر؟

رمضان پناهی: در حال حاضر بیش از 14 هزار پروانه اشتغال ویژه مهاجرین افغانستانی در استان قم صادر شده است که این خود به معنای اختصاص بیش از 155 هزار فرصت شغلی ویژه مهاجرین افغانستانی در این استان است. در مورد محدودیت‌های مشاغل نیز باید بگویم که با توجه به رایزنی‌های انجام شده با وزارت کار و دفاتر کفالت مهاجرین از این پس می‌توانند با تکمیل پروسه خوداظهاری شغلی، همان شغل اصلی خود را بر روی پروانه اشتغالشان ثبت کنند.

و کلام آخر؟

از رسانه‌های فعال در بحث مهاجرین درخواست می‌کنم پوشش بهتری از طرح بیمه سلامت به مهاجرین ارائه دهند تا این افراد مشارکت بیشتری در این طرح داشته باشند.