زنان افغان دیگر همان زنان برقع‌پوش که اجازه بیرون آمدن از خانه را نداشتند، نیستند. دیگر نباید تصویر یکدستی از زنان افغان در ذهن داشت. زن افغان حالا دیگر به‌عنوان نماینده افغانستان در مسابقات المپیک مشعل به دست دور لندن می‌چرخد و در شبکه تلویزیون بی‌بی‌سی درباره موفقیت‌های خود مصاحبه می‌کند. آنها بعد از رفتن طالبان یاد می‌گیرند که «دیگرگونه» زندگی کردن چه معنایی می‌دهد. زن افغان نماینده مجلس می‌شود و با ظاهری متفاوت از دوران طالبان از حقوق زنان دفاع می‌کند. زن افغان وزارتخانه دارد و لایحه‌هایی برای منع خشونت علیه زنان می‌نویسند. زنان سیاستمدار مردمانشان را برای ورود زنان به اقتصاد تشویق و مردها را از خشونت بر آنها نهی و با توسل به شیوه «تبعیض مثبت» حضور کمی خوبی در سیاست پیدا می‌کنند. اکنون از ۲۴۹ کرسی مجلس نمایندگان افغانستان ۶۷ کرسی به زنان اختصاص دارد. ۲۷ کرسی از مجموع ۱۰۲ کرسی مجلس سنای افغانستان نیز در اختیار زنان است. ۱۲۴ کرسی از مجموع ۴۲۰ کرسی شوراهای ولایتی نیز توسط زنان اشغال شده است. اما اینها ظاهر داستان زنان افغان است. ظاهری که نباید با عمق جامعه اشتباه گرفته شود. اگر نگاهی به سطح زندگی روزمره بیندازیم این ظاهر چطور تغییر می‌کند؟ مردها در خیابان تظاهرات می‌کنند و می‌گویند «خشانت(خشونت) حق مرد بر زن است.» کرزای، رئیس‌جمهور افغانستان می‌گوید به فکر زنان است اما تا خبرنگاران از او روی برگردانند، حرف دیگری می‌زند. کرزای در روز جهانی زنان از اعلامیه شورای علما درباره تفکیک جنسیتی – که در بخش‌هایی از آن بر جدایی زنان از مردان در محیط‌های اجتماعی از جمله محل کار، تحصیل و حتی بازار و همچنین اجتناب از سفر بدون محرم شرعی زنان تاکید شده است- دفاع می‌کند. او به وزارتخانه‌هایی که قانون منع خشونت علیه زنان را اجرا نکند کاری ندارد. به نظر می‌رسد شکافی که بین مردم و سیاستمداران وجود دارد کار را برای فعالان حقوق زنان کمی دشوار کند. هما علیزوی، رئیس سابق دادگاه خانواده، عضو پویش مادران مسلمان برای صلح و فعال حقوق زنان است که در این زمینه موافق است. او چندی پیش به ایران آمد و این فرصتی بود تا با او گفت‌وگو کنیم:
وضعیت زنان را در کشور افغانستان چگونه می‌بینید؟
بعد از سرنگوني طالبان و توافقات بن و تدوين قانون اساسي كه در ماده ٢٢ آن تبعيض را ميان اتباع ممنوع کرده است وضعیت زنان بسیار تغییر کرده است. طبق این قانون باید زنان سهم وسیعی در ساختار دولت داشته باشند و مشاركت اجتماعي و سياسي آنها نسبت به ساليان گذشته افزایش یافته‌است.
آیا مشکل کنونی زنان افغان ضعف در تطبیق قوانین از سوی نهادهای مجری قوانین در بین مردم است؟
ما قوانين قوي حمايت‌كننده‌ای داريم ولي هنوز هم حاكميت قانون در برخی نقاط به نسبت ضعیف است، امنيت اجرا نمي‌شود یا اينكه نگرش‌ها و ذهنيت‌ها هنوز هم در ميان نهادهاي مجري قانون مرد سالارانه است. لذا این مسئله مشكلاتی را به‌وجود می‌آورد.
زنان سیاستمدار در تصمیم‌گیری‌هایشان تا چه اندازه حمایت رئیس‌جمهور را همراه دارند؟
قوه قضائيه مستقل بوده و ما در تصميم‌گيري‌هايمان آزاد و مستقل هستيم ولي در ساير موارد اجتماعي رئیس‌جمهور صرفا از تصميم‌گيري‌هایی حمايت مي‌كند كه قانوني باشد و حاكميت دولت و تماميت ارضي و استقلال و اتحاد اقوام را خدشه‌دار نسازد.
افغانستان در این سال‌های جدید در حوزه‌های قانونی مسائل زنان بسیار پیشرفت کرده است. آیا به نظر شما این پیشرفت‌ها به‌خاطر مطالبه و درخواست خود مردم بوده است؟ یا صرفا تصمیمی بوده که نهاد قدرت برای زنان گرفته است و عموم زن‌ها و مرد‌های جامعه با این تصمیم‌ها و طرح‌ها همراه نشده‌اند؟
در حوزه مسائل زنان پيشرفت‌های زیادی مشاهده مي‌شود. مردان فعال جامعه مدني این روزها با خواست‌ها و نيازهاي مشروع و قانوني زنان‌همراه است و نهادهاي قدرت را زنان با تلاش‌ها و مساعدتشان در راستاي مطالبات قانوني براي كسب حقوق مشروع و قانوني‌شان بنا به مقتضاي زمان وادار نموده‌اند تا تصميم‌های فوق گرفته شود، اما هنوز به‌طور كل مردان جامعه همنوا با آن نبوده‌اند.
به نظر می‌رسد که بین نخبگان و مردم شکافی وجود دارد. زنان نخبه در سطح وزارتخانه و مجلس تصمیم‌های مترقیانه و خوبی در حوزه مسائل زنان می‌گیرند اما هنوز دیدگاه‌های متعصبانه در سطوح پایین جامعه رایج است.
اين شکاف و نگرش متعصبانه به ديد و درك مردم مربوط است كه آگاهي‌دهي را در حوزه مسائل حقوق زنان ایجاب مي‌كند.
نگرانی زیادی درباره ایجاد وزارتخانه‌زنان وجود دارد. فعالان زنان می‌گویند وزارت زنان یک نوع تفکیک جنسیتی است. آیا وزارت زنان افغانستان توانسته است در این مدت به خوبی عمل کند؟
وزارت امور زنان بعد از آنکه تشکیل شد توانست مسائل مرتبط به زنان را كه به‌صورت‌های مختلف چالش يا مانع يا موفقيت مطرح می‌شود تشخيص داده و براي همه موارد سیاست‌گذاری خاص خود را داشته باشد و از قوانين و سیاست‌هاي مربوط به حقوق زنان حمايت کند. به نظر من درحال حاضر در كشوري كه نگرش‌ها هنوز هم به زنان متعصبانه و تبعيض‌آميز است وزارت زنان توانسته است در زمينه مبارزه با عادات ناپسند اقدامات مناسبي را اتخاذ و در قالب قوانين و مقررات تنظيم کند.
رئیس‌جمهور افغانستان در برابر مسئله زنان بعضا رفتار دوگانه داشته است. گاهی در برابر فعالان حقوق زن از آنها و برنامه‌هایشان حمایت کرده اما زمانی هم از اعلامیه شورای علما که تاکید به تفکیک جنسیتی داشته مستقیما حمایت می‌کند. آیا این بیانگر روحیه‌ای مردسالارانه در ساختار افغانستان نیست؟
بله. واقعا همين‌طور است.
دولت افغانستان توانسته است تا به حال یک راهکار عملی جهت پایان بخشیدن به فرهنگ معافیت از مجازات خشونت علیه زنان، تطبیق قانون منع خشونت علیه زنان در سراسر محاکم افغانستان، سوءاستفاده ابزاری از حقوق زنان، ایجاد اشتغال و خودکفایی اقتصادی برای زنان و افزایش آگاهی زنان ارائه دهد؟
دولت افغانستان صرفا قانون منع خشونت را تدوين کرد ولي اقدامی برای رفع بي‌ثباتي حاكميت قانون که فرصتی براي برانداختن خشونت باشد، نتوانسته است انجام دهد. این روزها خشونت عليه زنان كاهش نيافته است بلكه دوچندان شده است. براي افزایش اشتغال و خودكفایي هم اقداماتی صورت گرفته است. مثلا از زنان تاجرپيشه حمايت کرده‌اند، دادن وام‌های كوچك بانكي براي زنان افزايش يافته است ولي زنان شاغل هم در پست‌هاي دولتي رونق چنداني ندارند و در جذب آنها ضعف‌هاي ناشي از حاكميت مرد سالارانه هنوز هم وجود دارد. پست‌هاي حساس در دست مردها قرار دارد و به ظرفيت كاري زنان ارزش كمتری داده می‌شود با اينكه آگاهي‌های جامعه مدنی افزایش یافته است ولي زنان هنوز هم به شدت بيكارند یا در پست‌هاي پائين بدون ارتقا باقي مانده‌اند. درواقع آنچنان كه توقع وجود دارد زنان نتوانسته‌اند به مطالبات‌شان دست يابند.
همراهی نکردن مردم و وزارتخانه‌ها در طرح‌هایی که به نفع زنان است نشان می‌دهد که دسترسی زنان به حقوق‌شان، بیشتر به یک ابزار سیاسی جهت امتیازگیری از جامعه جهانی برای دولتمردان افغانستان تبدیل شده است. آیا این موضوع را قبول دارید؟
بله، واقعا به نام حقوق زن تجارت سياسي جريان دارد.
آیا دولت افغانستان می‌تواند با وجود شکاف بین این دو قشر در زمینه زنان به وظایفش به‌خوبی عمل کند؟
نه!
آیا پلیس اقدامات خاصی برای کاهش خشونت علیه زنان داشته است؟
بله، ايجاد واحدهاي رسيدگي به قضاياي فاميلي و خشونت در چارچوب حوزه‌هاي پليس از اقدامات انجام شده در نهاد پلیس است.
به نظر شما حرکت زنانی که در 9 سال گذشته در سیاست گام گذاشتند، چقدر در نهادینه شدن مشارکت زنان در این روند موثر بود؟
حركت و مشاركت اين زنان، به زنان ياد داد كه مي‌توانند براي حق خويش مبارزه داشته و سهم خود را در اجتماع خويش ادا نمايند.
از نگاه شما، عمده‌ترین دستاورد 10 سال اخیر زنان افغانستان، کدام‌اند؟
بزرگ‌ترين دستاورد زنان قانون منع خشونت و بازنگري قوانين از ديد جنسیتی (gender aproach) است و نيز ورود زنان در سمت‌هاي وزرا، افزایش سهميه زنان در پارلمان وايجاد وزارت زنان است.
منبع: روزنامه آرمان
لینک اصلی خبر: http://armandaily.ir/?News_Id=59759