نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در گفت‌وگو با «شرق»:
کمک‌های بین‌المللی پاسخگوی نیاز پناهجویان افغان نیستیآمنه شیرافکن: صدای موسیقی افغان توی فضا پیچیده. تمی از موسیقیایی هندی و پاکستانی، خروجی سازهایی شده که اغلب‌شان تهمایهای ایرانی دارند؛ صدای خستهای که تو را به دردهای جمعیت میلیونی افغان‌های پناهنده می‌برد؛ به همانهایی که سالیانی است در کنارشان زندگی می‌کنیم. به همانهایی که جنگ، تمامیت‌خواهی و بنیادگرایی، خانه و کاشانهشان را از هم پاشانده و به درد غربت و دوری گرفتارشان کرده. حالا در تقویم جهانی روزی برای مکث کردن روی نام و نشان پناهندگان ثبت شده. روز جهانی پناهنده و بازارچه کوچکی در نزدیکی شهرک غرب، فرصتی برای حضور مسئولان بین‌المللی فراهم آورده تا در گوشه و کنار برپایی این بازارچه، بیش از گذشته بتوانند با مشکلات و مسائل پیش‌روی فعالان انجیاوهای ایرانی و پناهندگان افغان آشنا شوند. بازارچه خیریه‌ای که به مناسبت روز جهانی پناهنده از سوی ان‌جی‌اوی حامی ترتیب داده شده، در همان ساعات اولیه با استقبال خوب شهروندان مواجه شده. در بخشی از ورودی فرهنگسرای ابن‌سینا، نمایشگاهی از عکس‌های مجید سعیدی، عکاس ایرانی که مدتی در افغانستان حضور داشته به نمایش گذاشته شده؛ چهره آفتاب‌سوخته دخترکان افغان و برشهای کوتاهی از درس و مشق و آموزش در افغانستان. در گوشه‌ای دیگر کودکان مدرسه شورآباد ان‌جی‌اوی حامی مشغول تمرین سرودی با عنوان «وطن» هستند و رنگ و لعاب لباس‌های قرمز و سبز و زردشان یادآور تنوع رنگی در پوشش زنان افغان است که حالا به برقع‌های آبی رنگ محدود شده. صدای دولتمند خلف، خواننده تاجیک، به خوبی روی مستندی نشسته که روایت تلخی از حضور کودکان افغان در مهاجرت است؛ روایتی از زندگی کودکی که عشق فوتبال است و حتی برای درس خواندن در مدارس ایرانی کارت هویتی ندارد و دخترانی که به دلیل تعصبهای خانوادگی از ادامه تحصیل در همین چند مدرسه محدود مخصوص افغانها باز ماندهاند. براساس تعریف سازمان ملل متحد، پناهنده کسی است که به دلیل ترس از تحت تعقیب و آزار به واسطه نژاد، ملیت، تعلق به قشر اجتماعی خاص یا به علت عقاید سیاسی و مذهبی خود، جلای وطن کرده و قادر به بازگشت به موطن خود نیست و از این قشر افراد نزدیک به سه میلیون افغان در همین مرزهای جغرافیایی ایران ساکن شده‌اند. برنارد دویل، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان مشغول عکاسی از غرفه‌های بازارچه خیریه است که معصومه ابتکار، عضو شورای شهر به بازارچه میآید. گفت‌وگوی‌شان از مسائل اجتماعی و فرهنگی پناهندگان ایرانی شروع شده و به مسائل زیست‌محیطی و شهری ختم می‌شود.
افزایش شمار سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی در ایران ضروری است
دویل که بیش از یک سالی از حضورش در ایران می‌گذرد، از حمایت ایران از افغانها احساس رضایت داشته و می‌گوید: «تعداد افغان‌های حاضر در ایران آنقدر زیاد است که ما هرچه هم کمک‌های بین‌المللی به ایران بفرستیم، باز هم پاسخگوی نیاز پناهندگان نیست و در این زمینه برنامه‌های چندجانبه‌ای هم تعریف شده و قرار است که لابی‌هایی برای افزایش جذب حمایت‌های بین‌المللی صورت گیرد.» ابتکار هم در ادامه به برنامه‌های شورای شهر و شهرداری برای تاکید بر شهر دوست‌دار کودک و لزوم توجه به کودکان کار و خیابان افغان اشاره داشته و اینکه حرفه‌آموزی و آموزش تحصیلی برای این کودکان در اولویت است. برنارد دویل که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ رییس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در هرات، افغانستان بوده همچنین در گفت‌وگو با شرق می‌گوید: «در حال حاضر شمار سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی حاضر در ایران در امور پناهندگان به شش ان‌جی‌او می‌رسد که برنامه داریم تا تعداد این سازمان‌ها در سال‌های آینده افزایش یابد و دولت ایران نیز در این زمینه قول‌هایی داده و از حضور نیروهای بین‌المللی در ایران استقبال کرده است.»
فشار هدفمندی یارانه‌ها بر زندگی پناهجویان افغان
او همچنین درباره اینکه آیا کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان برنامه‌ای برای سنجش تاثیر اجرای هدفمندی یارانه‌ها بر زندگی پناهنده‌های افغان داشته یا نه می‌افزاید: «فکر نمی‌کنم که برای این کار نیاز به تحقیق باشد. همین برآیند خریدهای روزانه من در مدت یک سالی که در ایران هستم، نشان می‌دهد که افزایش هزینه‌ها به طور ملموسی اتفاق افتاده و بدون تردید این افزایش هزینه‌ها، زندگی پناهنده‌های افغان را تحت‌تاثیر قرار داده است. در همین زمینه تلاش ما این است که بتوانیم اعتبار جهانی بیشتری را برای پناهندگان افغان حاضر در ایران جذب کنیم.» ابتکار نیز تاکید دارد که برای مدیریت وضعیت پناهجویان افغان در ایران به سازوکاری بین‌المللی و جهانی نیازمندیم. دولت نیز از نمونه همکاری انجیاوهای بین‌المللی باید به این سمت هدایت شود که بیش از گذشته به کمک و همیاری این نهادهای غیردولتی توجه نشان داده و زمینه‌های فعالیت آن را تسهیل کند.
۳۷هزار پناهجوی افغان تحت پوشش برنامه جهانی غذا در ایران
نگار گرامی، نماینده برنامه جهانی غذا در ایران است و برای بازدید از بازارچه خیریه و مشارکت در برنامه‌های انجمن حامی در روز جهانی پناهنده به اینجا آمده است.
وی می‌گوید: «آمارهای رسمی نشان می‌دهد که یک میلیون پناهنده افغان در ایران زندگی می‌کنند و ما نیز به ۳۷ هزار پناهنده‌ای کمک غذایی می‌کنیم که براساس گزارش وزارت کشور از وضعیت معیشتی مناسبی برخوردار نبوده و توان کار و تامین منابع مالی و غذایی ندارند.» البته این برنامه همچنین از پنج‌هزار پناهجوی عراقی نیز حمایت می‌کند؛ پناهجویانی که در مرزهای کردنشین ایران و عراق بعد از جنگ هشت ساله جای گرفته‌اند و حالا به کمک‌های بین‌المللی چشم دوخته‌اند. روبرتو ویلا سکستو، مدیر کشوری سازمان امور پناهندگی نروژ که شش ماهی است به ایران آمده نیز تاکید دارد که در شرایط کنونی حضور انجیاوهای بین‌المللی می‌تواند به کمک پناهجویان و دولت ایران آمده و بخشی از مشکلات پیش‌روی آموزش و بهداشت و درمان آنها را حل کند. او درباره برنامه‌های سازمان امور پناهندگی نروژ در ایران می‌گوید: «برنامه ما بازدید از محل استقرار پناهجویان، کمک‌های آموزشی و بهداشتی به آنها و تلاش برای تسهیل امر بازگرداندن پناهجویان به افغانستان متمرکز است و آموزش کودکان افغان در این میان از اهمیت فراوانی برخوردار بوده و به همین دلیل نیز از فعالیت انجیاوهای ایران مانند حامی در این زمینه بسیار استقبال می‌کنیم.» صدای سازهای افغان در محوطه فرهنگسرای ابن‌سینا می‌پیچد و رنگ و لعاب لباس کودکان افغان در کنار آوازها یادآور مرز و بومی می‌شود که در چند قدمی ایران، سال‌هاست که زیر گلوله و تحجر زندگی می‌کند. چه بسیار زنانی که این سالها به دنبال حضور طالبان از تحصیل و آموزش بازمانده‌اند و چه بسیار کودکانی و مردان و زنانی که بی‌گناه به کام مرگ رفته‌اند. این خاک هنوز برای بازگشت پناهجویان افغان آمادگی ندارد و به همین دلیل فاطمه اشرفی، مدیر انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده (حامی) خطاب به آن‌هایی که برای بازدید از بازارچه به این سوی شهر آمده‌اند، می‌گوید: «دست‌کم تا آن زمان که پناهجویان افغان مجبور به زندگی در ایران هستند، تلاش کنیم تا مهربانانه و انسان‌دوستانه با آنها همراه شویم؛ آنچه در همه این سالها از سوی شهروندان ایرانی صورت گرفته و کماکان نیازمند تداوم است.»
